با توجه به نقش مهم شرکت‌های کوچک و متوسط در چرخه اقتصادی و نیاز روزافزون کشورها به کارآفرینی و نوآوری، روش های تامین مالی برای این شرکت‌ها از اهمیت زیادی برخوردار بوده و توانایی این بنگاه‌ها، وابستگی زیادی به امکان بالقوه سرمایه‌گذاری در نوآوری و کیفیت دارد که همه این موارد نیازمند سرمایه و در نتیجه تامین مالی است و تصمیم‌گیری در مورد تامین بهینه سرمایه و طراحی ساختار سرمایه مطلوب، یکی از چالش‌های مهم پیش روی این شرکت‌ها است. انواع روش های تامین مالی مناسب برای کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط در ایران عبارتند از:
منابع خصوصی تامین مالی
اولین منبعی که کارآفرینان برای تامین وجوه مورد نیاز برای راه‌اندازی کسب‌و‌کارهایشان، به آن رجوع می‌کنند، منابع خصوصی است. برای این گروه، محاسبات ریسک و بازده مانند دیگر گروه‌ها دارای اولویت نخست نیست که انواع آن عبارتست از:
- منابع شخصی: این منبع ارزان ترین منبع مالی در دسترس است. کارآفرینان منافع خودکفایی را مشاهده نموده اند، به طوری که یکی از رایج ترین منابع تامین وجوه کسب‌و‌کارهای کوچک از محل صندوق شخصی کارآفرینان تامین می‌شود.
- دوستان و وابستگان: دوستان و وابستگان ممکن است به دلیل روابط آنها با کارآفرین، تمایل داشته باشند تا در کسب‌و‌کار او سرمایه‌گذاری کنند. تمایل این افراد، موفقیت فرد کارآفرین در اجرای فعالیت می‌باشد و مانند سایر سرمایه‌گذاران به دنبال سود سرمایه خود نیستند.
منابع داخلی تامین مالی
اولین منبعی که کارآفرینان برای تامین وجوه مورد نیاز برای راه‌اندازی کسب‌و‌کارهایشان، به آن رجوع می‌کنند، منابع خصوصی است. برای این گروه، محاسبات ریسک و بازده مانند دیگر گروه‌ها دارای اولویت نخست نیست که انواع آن عبارتست از:
- منابع شخصی: این منبع ارزان ترین منبع مالی در دسترس است. کارآفرینان منافع خودکفایی را مشاهده نموده اند، به طوری که یکی از رایج ترین منابع تامین وجوه کسب‌و‌کارهای کوچک از محل صندوق شخصی کارآفرینان تامین می‌شود.
- دوستان و وابستگان: دوستان و وابستگان ممکن است به دلیل روابط آنها با کارآفرین، تمایل داشته باشند تا در کسب‌و‌کار او سرمایه‌گذاری کنند. تمایل این افراد، موفقیت فرد کارآفرین در اجرای فعالیت می‌باشد و مانند سایر سرمایه‌گذاران به دنبال سود سرمایه خود نیستند.
منابع داخلی تامین مالی
یک کسب‌و‌کار به نوبه خود ظرفیت ایجاد سرمایه توسط خودش را داراست. این تامین مالی برای هر شرکت کوچکی در دسترس است.
- سود انباشته (عدم تقسیم سود): بنگاه‌ها می‌توانند با تقسیم نکردن سود بین شرکا، منابع مالی مورد نیاز را تامین نمایند. این منبع را می‌توان یکی از کم هزینه‌ترین منابع تامین مالی دانست که برای تامین نیازهای بلندمدت و توسعه ای شرکت به کار می‌رود.
- فروش دارائی: بسیاری از بنگاه‌ها برای تامین منابع نقدی موردنیاز خود، اقدام به فروش دارایی‌های خود می‌نمایند. در این روش یکی از اقلام ترازنامه (دارایی‌ها) به وجه نقد تبدیل می‌شود و منابع مورد نیاز کسب‌و‌کار تامین می‌گردد.
منابع تامین مالی از طریق افزایش سرمایه (حقوق صاحبان سهام)
در تامین مالی از طریق سرمایه (سهام)، سرمایه‌گذار مالک شرکت می‌شود و قدرت تاثیرگذاری بر تصمیمات موسسه را به میزان سهم مشارکت به او اعطا می‌گردد.
- فرشتگان کسب‌و‌کار: فرشتگان کسب‌و‌کار، افراد ثروتمندی هستند که سرمایه‌گذاری مستقیمی را در شرکت هایی که در ابتدای راه هستند و هنوز قیمتی برای آنها تعیین نشده است، انجام می دهند. در اغلب موارد فرشتگان کسب‌و‌کار در جستجوی فعالیت‌هایی هستند که درباره آن تا حدودی چیزهایی بدانند و بیشتر انتظار دارند تا دانش، تجربه و انرژی خود را همانند پولشان در یک شرکت، سرمایه‌گذاری کنند.
- شرکا: یک کارآفرین می‌تواند برای گسترش سرمایه کسب‌و‌کار پیشنهادی، شریکی را انتخاب کند. دو نوع اصلی از شرکا وجود دارند که می‌توانند در قسمتی از شرکت شریک شده یا به صورت مسئولیت محدود در عملیات شرکت شریک شوند.
منابع تامین مالی از طریق بدهی (استقراض)
تامین مالی از طریق بدهی شامل وجوهی است که مالکان کسب و‌کارهای کوچک استقراض کرده اند و باید به همراه بهره، آن را بازپرداخت کنند. اگرچه وجوه قرض گرفته شده به کارآفرین این اجازه را می‌دهد که مالکیت کامل شرکت را در اختیار داشته باشند، با این حال او باید بدهی ایجاد شده در ترازنامه را تعهد کند و به همین ترتیب آن را به همراه بهره متعلق به آن، در آینده بازپرداخت کند.
- کمک‌های دولتی در ایران: در بسیاری از کشورها، دولت‌ها برای کمک به کارآفرینان در راه‌اندازی کسب‌و‌کارهای نوپا و یا در حال رشدشان، تسهیلاتی را با نرخ بهره پایین یا بازپرداخت بلندمدت اعطا می‌کنند.
- وجوه اداره شده: بر اساس پیش نویس آیین نامه اجرای بند “ی” ماده 17 در قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، واژه وجوه اداره شده به شرح زیر تعریف شده است: اعتباراتی است که طی قراردادهای منعقد شده در اختیار بانک قرار می‌گیرد تا با تلفیق اعتبار شبکه بانکی و منابع حاصل از مشارکت تولیدکنندگان و بهره برداران اشخاص حقیقی و حقوقی، تعاونی (داخلی یا خارجی) به منظور افزایش حجم اعتبارات و بر اساس ضوابط آیین نامه و با نظارت دستگاه اجرایی ذیربط برای سرمایه‌گذاری در جهت اجرای طرح های توجیهی پذیرفته شده به صورت تسهیلات و در چهارچوب قراردادهای منعقد شده در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی قرار دهد.
- کمک‌های فنی و اعتباری: بر اساس برنامه تامین مالی برای واحدهای صنعتی کوچک، از ابتدای سال 1379 و از محل طرح کمک های فنی و اعتباری با هدف کمک به احداث صنایع کوچک، توسعه سرمایه‌گذاری‌های موجود، تامین سرمایه در گردش واحدهایی که با کمبود سرمایه در گردش مواجه می‌باشند، حل مشکلات ساختاری و بهبود وضعیت تولید، تسهیلات پرداخت می‌گردد. دفتر تامین منابع مالی و سرمایه‌گذاری در معاونت صنایع کوچک سازمان، مدیریت اجرای این برنامه را به عهده دارد.
- بانک‌ها و موسسه های مالی و اعتباری: تخصص موسسه‌های وام و پس انداز در ارائه وام‌هایی برای دارایی‌های واقعی است. در یک وام نوع تجاری یا صنعتی، موسسات وام و پس انداز تا 80 درصد از ارزش دارایی را با برنامه زمانی بازپرداخت تا 30 سال قرض خواهند داد.
صندوق های ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک: صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک (سهامی خاص) ماموریت خود را از سال 1386 با هدف فراهم آوردن موجبات توسعه سرمایه‌گذاری بخش غیر دولتی در صنایع کوچک، کوتاه کردن مدت زمان اجرای طرح های اشتغال زا و دارای توجیه اقتصادی با اولویت مناطق کمتر توسعه یافته و تضمین و تسهیل در توثیق تسهیلات اعطایی به طرح های مزبور در سطح کشور آغاز کرده است. این صندوق با فراهم آوردن موجبات توسعه سرمایه‌گذاری بخش غیر دولتی در صنایع کوچک به صورت تضمین وثایق موردنیاز بنگاه‌ها نزد بانک‌ها و موسسات تجاری، تاکنون در حدود 5000 شغل را در چرخه اقتصادی ایجاد نموده است